Intensywny rok łemkowskiego zespołu „Kyczera”

Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera” podsumował intensywny rok 2024 pełen działań promujących i popularyzujących łemkowską kulturę i tradycję.

W tegorocznej edycji wzięły udział zespoły z aż 9 krajów: Armenia/Ukraina, Hiszpania, Polska, Meksyk, Serbia, Słowacja, Senegal, Indie i Bułgaria, które zachwyciły publiczność swoimi występami podczas 15 koncertów. Cztery z występów były szczególne - odbyły się w domach pomocy społecznej w Legnicy, Chojnowie i Mierczycach i pozwoliły pokazać kulturę innych krajów tym, którzy sami nie mogli dotrzeć na wydarzenia.

Festiwalowa trasa obejmowała 10 miejscowości: Legnicę, Legnickie Pole, Oleśnicę, Szprotawę, Polanicę-Zdrój, Rudną, Lisiec, Zamienice, Polkowice i Wołów. W ramach festiwalu blisko 15 000 osób obejrzało występy i wzięło udział w licznych aktywnościach, ciesząc się pięknem folkloru i różnorodnością tradycji. Nie zabrakło mnóstwa atrakcji, niezapomnianych emocji i wspaniałych gości, którzy współtworzyli tę wyjątkową atmosferę. Ogromne wsparcie organizacji wydarzenia zapewniła grupa wolontariuszy, która z zaangażowaniem opiekowała się zespołami, dbając o to, by czuli się w Polsce jak najlepiej.

Festiwal cieszył się również ogromnym zainteresowaniem w sieci, co pokazało, że folklor potrafi jednoczyć ludzi nie tylko na żywo, ale i online. Działania Kyczery zostały dostrzeżone – FIDAF (Federation of International Dance Festivals) już drugi rok z rzędu przyznała Festiwalowi Folklorystycznemu „Świat pod Kyczerą” nagrodę dla jednego z najlepszych festiwali na świecie, tym razem za rok 2023. 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego i współfinansowano ze środków: Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Fundacji KGHM Polska Miedź, Miasta Legnica i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego.

Więcej informacji o festiwalu: www.facebook.com/IFFswiatpodkyczera

Ważnym elementem działalności stowarzyszenia jest upowszechnianie i dbanie o dziedzictwo kulturowe Łemków. Stąd już kolejny rok organizowane są warsztaty kamieniarskie połączone z renowacją kapliczek i nagrobków na cmentarzach łemkowskich. W tym roku „Kamieniarze Kyczery” zajmowali się odnowieniem zniszczonych nagrobków na cmentarzu w Koniecznej oraz renowacją ponad stuletniej kapliczki w Hańczowej. 

Tegoroczne działania na rzecz ocalenia materialnej spuścizny Łemków na rodzinnej ziemi, zasilili aktywnie mieszkańcy Koniecznej, Żdyni, Hańczowej, Wysowej, Odernego – miejscowi Łemkowie i nie tylko. Ogrom wykonanych w tym roku prac nie byłby możliwy bez ich wsparcia.

Zadanie stało się nie tylko inicjatywą, ale także apelem do społeczności lokalnej oraz regionu o zrozumienie i docenienie bogatej kultury łemkowskiej, w szczególności jej elementów związanych ze sztuką sepulkralną. Pamiątki te, jak nagrobki, kapliczki przydrożne czy dziękczynne, stanowią niezwykle ważny fragment dziedzictwa kulturowego, które zasługuje na ochronę i renowację.

Współfinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

W dniach od 30 lipca do 10 sierpnia zespół uczestniczył w 45° FESTIVAL INTERNAZIONALE DEL FOLKLORE “VALLE DI COMINO” w malowniczym włoskim mieście Atina. Dumnie reprezentowali Polskę i kulturę Łemków wśród zespołów z Włoch, Wenezueli, Macedonii i Indonezji, wspólnie tworzyli niesamowitą mozaikę tradycji z różnych zakątków świata.

Podczas tej niezapomnianej podróży mieli okazję odkrywać niezwykłe miejsca – zwiedzili historyczne Monte Cassino, wieczny Rzym i tajemnicze Pompeje, a także wspięli się na majestatyczny Wezuwiusz. Nie zabrakło również chwili wytchnienia na włoskich plażach, gdzie chłonęli słońce i regenerowali siły po pełnych emocji występach. To była podróż pełna inspiracji, która pozwoliła młodym artystom nie tylko promować Polskę i Łemków za granicą, ale również zbliżyć się do tradycji innych narodów. 

"Preselyly nas musowo. Listy Łemków z lat 1947-1948" tom I i II to niesamowita publikacja z listami Łemków pisanymi w latach 1947 - 1948 do krewnych w USA, Kanadzie, Urugwaju. Listy te były publikowane w emigracyjnym czasopiśmie łemkowskim "Karpacka Ruś", ukazującym się w Stanach Zjednoczonych. Są nie tylko pamiętnikami z przełomowego dla Łemków okresu, ale stanowią także bezcenny materiał do badań socjologicznych i do badań nad językiem Łemków, bowiem wszystkie pisane były w języku łemkowskim. Każdy tom zawiera ponad 100 listów w języku oryginału oraz ich tłumaczenia na język polski. Książki zawierają również archiwalne zdjęcia Łemków z tamtego okresu, znajdujące się w zasobach zespołu "Kyczera". 

Tom I został wydany w 2022 roku, a tom II w 2023 roku, ale właśnie rok 2024 był kluczowy dla promocji publikacji jako całości, dlatego odbyły się spotkania autorskie w trakcie których dyskutowano na temat przeżyć przesiedlonych Łemków. Co więcej tom II został nominowany do tytułu Legnickiej Książki Roku 2023.

Współfinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zasoby biblioteki obejmują ponad 12000 woluminów, w tym książki, czasopisma i mapy, w znacznej części poświęcone Łemkom oraz ich kulturze, historii przesiedleń oraz relacjom polsko-ukraińskim. Książki są nabywane nie tylko w krajowych księgarniach i antykwariatach, ale również sprowadzane z zagranicy, ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy, Słowacji i Stanów Zjednoczonych. 

Pracownia Badań Łemkoznawczych nie ogranicza się jedynie do zbierania literatury. W jej zbiorach gromadzone są również dokumenty z życia społecznego w postaci plakatów, afiszy oraz artykułów prasowych, które ukazują różnorodne aspekty kultury i historii Łemków. Co więcej, niezwykle cenny jest zbiór płyt CD i kaset VHS, które zawierają programy telewizyjne i autorskie materiały multimedialne, poświęcone Łemkom i ich kulturze. 

Archiwum zgromadziło już kilka tysięcy skanów i kserokopii dokumentów, relacje zapisane na kasetach magnetofonowych i płytach CD oraz kilka tysięcy zdjęć, w tym archiwalnych, ilustrujących dzieje Łemków oraz ich regionu.

Współfinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

Działalność wydawnicza stowarzyszenia „Kyczera” praktycznie co roku wzbogaca się o nową pozycję. Podobnie w 2024 roku - oprócz promocji już wydanych publikacji, stowarzyszenie zajęło się zbieraniem materiałów na drugi rocznik naukowy „Caryna” poświęcony historii, kulturze i językowi Łemków. 

„Caryna / Царинa” – to rocznik w całości poświęcony historii, kulturze i językowi Łemków. Nad poziomem merytorycznym i edytorskim publikacji będzie czuwać Rada Naukowa na czele z dyrektorem naszego zespołu Jerzy Starzyński, składająca się z pracowników naukowych, z pochodzenia Łemków, o uznanym dorobku badawczym, a także osób spoza środowiska, o uznanym autorytecie, które w swoich badaniach podejmowały problematykę łemkowską. Czasopismo będzie składało się z sześciu zasadniczych działów: I. Artykuły, II. Materiały źródłowe, III. Sylwetki, IV. Recenzje, V. Sprawozdania, VI. Kronika. Czasopismo otwiera się szczególnie na młodych badaczy, z pochodzenia Łemków, którzy w swoich pracach (artykułach) podejmą pionierskie tematy poświęcone historii, kulturze i językowi Łemków. W rozdziale „Materiały źródłowe” w pierwszej kolejności zamierzamy publikować dokumenty i zdjęcia zgromadzone w bibliotece i archiwum „Kyczery”. W "Sylwetkach" będziemy chcieli przedstawiać współczesnych twórców łemkowskich oraz ich dzieła. Rozdział „Sprawozdania” zawierać będzie raporty z działalności stowarzyszenia „Kyczera”, ale także relacje z wydarzeń istotnych dla społeczności łemkowskiej, szczególnie: konferencji naukowych, kwerend archiwalnych i muzealnych, badań terenowych, wystaw. W „Recenzjach” zamierzamy przedstawić najciekawsze publikacje, związane z tematyką łemkowską, które w ostatnim czasie pojawiły się w kraju i zagranicą, w tym wydawnictw własnych stowarzyszenia "Kyczera". "Kronika" to zapis aktywności stowarzyszenia w ostatnim roku.

Współfinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Działalność artystyczna to niezwykle ważny element pracy zespołu. Obecnie przy stowarzyszeniu działają dwie grupy: młodzieżowa i dziecięca, które w tym roku mocno rozrosły się o nowych członków! 

Działania stowarzyszenia to godziny prób, koncertów, zgrupowań, korowodów i animacji, w trakcie których młodzi członkowie zespołu mają kontakt z łemkowską tradycją i kulturą. Przynależność do zespołu umożliwia im naukę oraz pielęgnowanie łemkowskich zwyczajów i pieśni, a także tworzenie relacji z rówieśnikami, co wpływa na budowanie ich poczucia przynależności i dumy z własnych korzeni.

Rok 2024 był bogaty w koncerty, zarówno dla młodzieżowej “Kyczery” jak i dziecięcej “Kyczerki” - młodzi artyści prezentowali się na licznych koncertach, m.in. XXVII Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Świat pod Kyczerą”, 45° Festival Internazionale del Folklore “VALLE DI COMINO” We Włoszech, Łemkowska Watra w Zdyni, Łemkowska Watra w Michałowie, WOŚP w Męcince, „Kto Siedzi na Miedzi(-y)”, Łemkowskie lato w Trzmielowie i wiele innych. 

Przygotowania do koncertów poprzedzały wielogodzinne próby śpiewu, tańca i kapeli. Dla najmłodszych organizowano również naukę języka łemkowskiego, w trakcie których wykorzystywano publikacje wydawnicze stowarzyszenia oraz wspaniałe materiały edukacyjne od Lemkolandu. Na próbach prezentowano także charakterystyczne instrumenty pasterskie. 

Przy działalności artystycznej nie można zapomnieć o ważnym jego aspekcie - tj. strojach. W 2024 roku zreorganizowano garderobę i wykonano niezbędne estetyczne poprawki.

W rok 2025 odbędzie się też coroczne rodzinne spotkanie świąteczno-noworoczne “Kyczery”.

Współfinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

W ramach działalności bieżącej zrealizowano m.in. obsługę biura, utrzymanie w stanie użyteczności nieruchomości należącej do Zespołu, obsługę finansowo-księgową i inne niezbędne zadania umożliwiające właściwe i podstawowe funkcjonowanie stowarzyszenia, pozwalające na prowadzenie działań edukacyjno-artystycznych.

Współfinansowano ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji,

Końcówka roku była dość intensywna, a to za sprawą wyjątkowego przedsięwzięcia, którym niewątpliwie była premiera łemkowskiej opery kameralnej „Hołos”. Opera „Hołos”, jest pierwszym w historii dziełem łączącym łemkowską muzykę ludową, współczesną i elektronikę. Historia utworu przedstawia symboliczne losy dwóch sióstr, które uosabiają przed- i powojenną Łemkowszczyznę – tę sprzed Akcji Wisła i tę, która przetrwała dzięki pamięci. W 2024 roku miało miejsce prawykonanie utworu w Narodowym Forum Muzyku we Wrocławiu. Bilety na 2 spektakle rozeszły się dosłownie w 20 min. Opera „Hołos” stanowi ważny krok w upowszechnianiu wiedzy o kulturze łemkowskiej, łącząc tradycję z nowoczesnością. Dzięki wykorzystaniu łemkowskiej muzyki ludowej, współczesnych form muzycznych oraz elementów elektroniki, opera nie tylko odkrywa bogactwo kulturowe Łemków, ale także przyciąga uwagę szerszej publiczności. Wprowadzając elementy interaktywne i nowatorskie podejście do tradycyjnej sztuki operowej, „Hołos” staje się platformą, na której można eksplorować tożsamość i historię tej społeczności.

Przedstawienie losów dwóch sióstr, symbolizujących przed- i powojenną Łemkowszczyznę, tworzy silny kontekst narracyjny, który pozwala odbiorcom lepiej zrozumieć złożoność historii i kultury łemkowskiej. Poprzez ukazanie tragedii rozdzielenia i wygnania, opera stawia na pierwszym planie kwestie pamięci i tożsamości, co jest istotne nie tylko dla samej społeczności łemkowskiej, ale również dla szerszej publiczności, która może z niej czerpać wiedzę o tej mało znanej, ale fascynującej grupie etnicznej.

Więcej o przedsięwzięciu: www.facebook.com/profile.php?id=61567495246064 .

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego, w ramach programu "Muzyka", realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Nie od dziś wiadomo, że w modzie  projektanci często inspirują się kulturą – tak też było w tym przypadku. Zespół „Kyczera” wziął udział w kampanii promocyjnej torebek polskiej marki Chylak dla kolekcji Jesień/Zima 2024.

Efekty kampanii: https://chylak.com/pl/pl/edits/fall-winter-2024