Co warto zwiedzić w Legnicy? Renesansowe sgraffito pod Przepiórczym Koszem

Zwiedzając Legnicę koniecznie należy przyjrzeć się zachowanym do dziś renesansowym sgraffitom ulokowanym na kilku zabytkowych obiektach, które stanowią największy zbiór tego typu dzień sztuki na całym Dolnym Śląsku.

Nie każdy o tym wie, że Legnica może poszczycić się największym zbiorem dekoracji sgraffitowych na Dolnym Śląsku. Do dziś w mieście zachowało się łącznie 6 różnych dzieł tego typu, choć prawdopodobnie było ich więcej, a niektóre mogą być wciąż ukryte pod tynkami starych kamienic.

Tak właśnie było z najstarszym renesansowym sgraffito na Domie pod Przepiórczym Koszem, które na wiele lat zostało schowane pod tynkiem. Sam budynek powstał najprawdopodobniej jeszcze w XIV wieku, o czym świadczą choćby gotyckie akcenty architektoniczne zachowane w jego dolnych partiach. Natomiast w XVI stuleciu dobudowano wyższe piętra kamienicy wraz z  okrągłym wykuszem.

Przypuszczalnie w tym czasie powstały także renesansowe sgraffita, które w okolicach XIX wieku zostały przykryte tynkiem podczas modernizacji elewacji budynku. Dzieła sztuki odkryto na nowo i odrestaurowano dopiero w 1909 r., ostatnie prace remontowo-konserwatorskie zostały przeprowadzone 2008 i 2012 r.

Zatem co przedstawia renesansowe sgraffito? Jest tam kilka scen o różnej tematyce, które zostały przedzielone grubymi liniami i zamknięte iluzyjnymi pilastrami nawiązującymi do starożytnej greckiej architektury. Wszystkie wpisują się w ducha intelektualnego renesansu, więc można w nich znaleźć m.in. motywy zaczerpnięte z antycznej literatury. Nie brakuje także licznych akcentów ornamentalnych.

Czytając dzieło od góry, na początku ujrzymy scenę z polowania na jelenie. Kolejne przedstawienie, tzw. Triumf Cerery, należy do najbardziej złożonych i owianych tajemnicą. Liczne zaprezentowane tam postacie mają trudne do jednoznacznej interpretacji podpisy o charakterze inicjałów, lecz z drugiej strony posiadają często symboliczne atrybuty. W centralnym punkcie znajduje się Cerera, rzymska bogini wegetacji i urodzaju, która siedzi na wozie z charakterystyczną dla siebie koroną z kłosów. 

Obok znajduje się bożek Pan (symbol sił natury). Dalej na lewo widać 2 kobiety i 2 mężczyzn. Wśród nich jest prawdopodobnie królewicz Triptolemos (ulubieniec Cerery i bogini Pales (symbolizująca uprawę roli). Natomiast po prawej stronie widać 2 chłopów w znacznie prymitywniejszym ubraniu. Jeden pije z dzbana, a drugi je owoce. Zapewne symbolizują oni zaspokojenie uczucia pragnienia i głodu za sprawą Cerery. Dalej na prawo, za chłopami, znajduje się postać grająca na lirze. Prawdopodobnie jest to jedna z mitycznych muz. Ciekawostką jest, że bogini Cerera posiadała w Legnicy jeszcze swój posąg. Mowa tutaj o rzeźbie, która stała w rynku obok katedry. Niestety została ona zniszczona podczas pożaru świątyni (w 1648 r.), kiedy to runęła na nią kościelna wieża.

Na kolejnym przedstawieniu możemy zobaczyć lisa i oddalony w tle zamek. Przypuszcza się, że jest to nawiązanie do jednej z popularnych w epoce odrodzenia bajek autorstwa greckiego pisarza Ezopa (VI w. p.n.e.). Następne przedstawienie to tzw. "Świat na opak", w którym tym zające polują na psy i myśliwych. Niestety, ta scena została prawdopodobnie przerobiona podczas renowacji z 1909 r. i nieco zatraciła swój pierwotny sens.

Następnie możemy zobaczyć scenę wojenną, a dokładnie oblężenie miasta, które ciężko jest zidentyfikować. Natomiast akcja ostatniego przedstawienia dzieje się w lesie. Wygląda jakby 3 mężczyzn składało wizytę jakiemuś nieokreślonemu władcy. Być może chodzi tu o nadanie przez władcę księstwa praw miejskich dla Legnicy? Jednak tą teorię kontrastuje fantastyczny wygląd postaci i miejsce akcji, choć z drugiej strony, nie ma pewności czy w wygląd sceny nie ingerowano przy renowacji u progu XX wieku.  

Zdjęcie:Dom pod Przepiórczym Koszem . FOT. ANDRZEJ TRZECIAK.