Obchody 85. rocznicy przyznania Nagrody Nobla Gerhardowi Domagkowi

28 października w I Liceum Ogólnokształcącym odbyły się uroczyste obchody 85. rocznicy przyznania Nagrody Nobla Gerhardowi Domagkowi za odkrycie pierwszego antybiotyku – Prontosilu. Wydarzenie zgromadziło uczniów I LO oraz germanistów, którzy z pasją przypomnieli niezwykłe osiągnięcie naukowca i jego wkład w rozwój współczesnej medycyny.

Podczas uroczystości złożono kwiaty, by oddać hołd Gerhardowi Domagkowi – człowiekowi, który swoim odkryciem zrewolucjonizował leczenie chorób bakteryjnych. Prontosil stał się kamieniem milowym w historii antybiotykoterapii i przyczynił się do ratowania milionów ludzkich istnień na całym świecie.

Gerhard Domagk. W walce z niewidzialnym wrogiem

Gerhard Domagk jest jedynym noblistą związanym z Legnicą, tu uczył się i spędził lata młodości, a w 1914 roku zdał maturę. Całe swoje dorosłe życie poświęcił walce z chorobami, które dziesiątkowały ludzkość. Jego leki uratowały miliony, a pomnik, jaki mu postawiono, ma kształt tabletki.

Przyszły pionier medycyny, lekarz, patolog i mikrobiolog urodził się 30 października 1895 w Łagowie, w rodzinie Paula Domagka i jego żony Marty. W 1901 roku rodzina przeniosła się do Lubska, gdzie młody Gerhard uczęszczał do szkoły podstawowej. W 1910 roku rodzice wysłali go do Legnicy, gdzie rozpoczął naukę w Wyższym Gimnazjum Miejskim (obecnie I LO).  Studia medyczne w Kilonii przerwała mu I wojna światowa. Walczył we Flandrii, a od 1915 roku na froncie wschodnim w korpusie medycznym walczącym z cholerą, do którego trafił z powodu odniesionych ran. Po wojnie wrócił na studia i rozpoczął karierę naukową. W 1925 roku poślubił swoją młodzieńczą miłość - Gertrudę Strübe - z którą miał trzech synów i córkę.

Badania nad infekcjami wywoływanymi przez bakterie rozpoczął jeszcze na Uniwersytecie w Chrystiana Albrechta. Od 1929 roku przeniósł się do Wuppertalu, gdzie w siedzibie firmy Bayer IG Farbenindustrie kierował szeroko zakrojonym programem badawczym nad barwnikami jako potencjalnymi lekami antybakteryjnymi. Po pięciu latach i tysiącach testów Domagk opublikował kluczowy komunikat. Jego eksperyment dowiódł, iż myszy zarażone paciorkowcem, które giną zwykle w ciągu jednego lub dwóch dni, zdrowieją w 1,5 godziny po jednym zastrzyku syntetycznego czerwonego barwnika.

Tak rozpoczęła się nowa era w historii medycyny. Seria artykułów w 1935 roku w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Deutsche Medizinische Wochenschrift” została początkowo przyjęta z pewnym sceptycyzmem przez środowisko lekarskie, nastawione wówczas na szczepienia. Jednak zaraz potem w prasie pojawiły się doniesienia o cudownych ozdrowieniach, przypieczętowane głośnym sukcesem, jakim było wyleczenie nowym specyfikiem Winstona Churchilla i syna prezydenta USA Franklina D. Roosevelta. Wśród uratowanych znalazła się również córka Domagka.

Opracowany we współpracy z chemikami Fritzem Mietzschem i Josefem Klarerem lek PRONTOSIL - pierwszy ogólnodostępny antybiotyk (sulfonamid) spowodował prawdziwy przełom w terapii infekcji bakteryjnych. Nareszcie można było skutecznie, bezpiecznie i masowo leczyć zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie węzłów chłonnych i wiele innych chorób. To odkrycie zapoczątkowało powszechne do dzisiaj stosowanie sulfonamidów w lecznictwie i zainspirowało wielu naukowców do dalszych badań.

Sukces zespołu Domagka został prawie natychmiast doceniony. Komitet Noblowski przyznał mu w 1939 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Jednak naziści - po skandalu z przyznaniem Pokojowej Nagrody Nobla dziennikarzowi i antyfaszyście Carlowi von Ossietzky`emu w 1936 roku - prawnie zablokowali obywatelom Niemiec możliwość przyjęcia nagrody Nobla. Zbyt uprzejme podziękowanie Szwedom za ten zaszczyt skończyło się dla badacza tygodniowym uwięzieniem przez Gestapo.

Wieści o przyznaniu Nagrody Nobla niemieckiemu badaczowi obiegła amerykańskie i brytyjskie media; w artykułach szczególnie podkreślano zasługi Domagka dla uratowania życia premiera ogarniętej wojną Wielkiej Brytanii - Winstona Churchilla.

Domagkowi udało się odebrać Nagrodę Nobla dopiero w 1947 roku. Zadowolić się musiał jedynie medalem i dyplomem. Nagroda pieniężna - zgodnie z regulaminem fundacji - przepadła, ponieważ nie odebrał jej w ciągu roku od przyznania.

Jeszcze w latach trzydziestych mikrobiolog rozpoczął nową walkę z niewidzialnym wrogiem. Tym razem były to prątki gruźlicy, której epidemia w powojennej Europie i Azji odebrała życie setkom tysięcy. Prace Domagka nad sulfonamidami doprowadziły ostatecznie do rozwoju skutecznych leków przeciwgruźliczych: tiosemikarbazonu i izoniazydu. Pod nazwą Conteben krył się cudowny lek, który ratował życie byłym więźniom obozów koncentracyjnych oraz tysiącom niedożywionych młodych ludzi oczekujących na ratunek w szpitalach i sanatoriach całej Europy.

Gerhard Domagk jest autorem dwóch kluczowych publikacji „Anatomia patologiczna i chemioterapia chorób zakaźnych” z 1947 r. oraz „Chemioterapia gruźlicy tiosemikarbazonami” z 1950 r., które przez dziesięciolecia znajdowały się w kanonie podręczników uniwersyteckich.

Ostatnie lata życia poświęcił walce z chorobami nowotworowymi. Zmarł 24 kwietnia 1964 roku i został pochowany na cmentarzu leśnym koło Münster, gdzie spędził ostatnie lata życie jako wykładowca na Uniwersytecie Westfalskim.

Niemcy wpadli na oryginalny pomysł uhonorowania naukowca. W Berlinie nieopodal Reichstagu w 2006 roku stanął cykl sześciu rzeźb. Jedna z nich, 10-metrowa tabletka, upamiętnia Gerharda Domagka i czterech innych badaczy, którzy ukryci w laboratoriach uratowali życie milionom ludzi.