Wojciech Wojda z Farben Lehre o normalności, lewactwie i wolności

Co to jest normalność? Co się z nami stało? W jakim państwie żyjemy? Wszyscy jesteśmy lewakami, w tym m. in. Wojtek, Grabarz i Kazik? Gdzie zaciera się wolność? O tym wszystkim rozmawialiśmy tuż koncercie w legnickiej Spiżarni z Wojtkiem Wojdą, założycielem i liderem Farben Lehre.

Czym jest normalność dla ciebie?

Normalność? Normalność dla mnie polega na tym, że każdy jest panem swojego losu. Na ten przykład, nawet moi rodzice dzięki którym znalazłem się na tym świecie mogą mi co najwyżej pomagać w wyborze mojej drogi życiowej, ale nie mogą decydować za mnie. Myślę, że normalność polega na tym, że każdy człowiek jest w tym sensie wolny, że nikt nie każe mu wybierać jego własnej drogi życiowej.

Nakazy i zakazy to są rzeczy, w których się wychowałem. Wtedy marzyłem o tym, żeby dożyć takich czasów, kiedy nie będę musiał słuchać zakazów i nakazów, słuchać rób tak, rób siak, idź taką drogą, idź inną albo popieraj tego, popieraj  tamtego i tak dalej. To jest normalność. Wiesz, na czym jeszcze polega normalność? Na przykład na tym, że normalnie rozmawiamy. A czy uważasz, że w Polsce w tej chwili można normalnie rozmawiać? Nie, bo jak się pojawia temat polityki, to już nie jest normalnie. 

Wspomniałeś o polityce, wywołałeś tym samym wilka z lasu. Ale spróbujmy. Dziś nasze państwo serwuje nam coraz więcej regulacji, przepisów, zakazów czy nakazów, wchodzi odważnie w sferę prywatności w imię bono publik. Czy nasze państwo według Ciebie staje się właśnie dzięki teamu coraz bardziej normalne, czy nienormalne? Jak to jest?

Wiesz, co jest najgorsze?

Hmm ...

Faktem jest, że komuna miała dużo minusów, ale miała też plusy. Obecnie pojawił się nowy system, który mówi, że wtedy wszystko było złe, a to nieprawda. Ja się wychowałem w tamtym systemie i wiesz, co na przykład za komuny było dobre?

Słucham.

To, że ludzie trzymali się razem i nie byli podzieleni. To prawda, że wszyscy byli przeciwko tamtej władzy, przynajmniej większość osób, wśród których ja się obracałem. Jednak wówczas dyskusje były normalne i ludzie się wspierali. Nawet podam ci prosty przykład, który widzimy dzisiaj na ulicach. Kiedyś, jak człowiek jechał samochodem i stała milicja, to każdy, kto jechał z naprzeciwka migał ci światłami. To był gest solidarności. Po prostu nie chciał, żebyś zapłacił mandat i dlatego wolał cię ostrzec. A dzisiaj jest tak, że jeden na dwudziestu cię ostrzeże, bo ludzi to nie interesuje. 

Cytując Grabarza - Co się z nami stało?

Po pierwsze – zanim Grabarz popełnił tę piosenkę, ja zrobiłem utwór "Kamienie"​, w którym dokładnie o to samo pytam, więc nie muszę cytować Grabarza. Napisałem „Co się z nami stało? Co poróżniło nas? Byliśmy kolegami, a plujemy sobie w twarz”. Czyli Grabarz i ja widzimy to samo – że coś się porobiło złego.

Zgadza się, komuna była zła. Jednak jeżeli dzisiaj słyszę oskarżenia o bycie lewakiem tylko dlatego, że nie podoba mi się to, co się dzieje, że nie podoba mi się obecny porządek bezprawny tego kraju, bo trudno mówić o porządku prawnym, to powiem tobie szczerze, że mnie chuj strzela.

Ja akurat w latach 80. jako nastolatek walczyłem z komuną i stałem po drugiej stronie barykady. Jak dzisiaj słyszę, że ja jestem lewakiem, to znaczy, że świat zwariował i stanął na głowie, skoro takie rzeczy się dzieją. Moi koledzy z akademika, którzy też walczyli z komuną i myślą podobnie jak ja też są nazywani lewakami. Grabarz też jest nazywany lewakiem. Kazik Staszewski jest nazywany lewakiem. To są żarty. To są ludzie, którzy w tym kraju mieli duży  wkład w to, żeby obalić tę komunę. 

Chyba teraz każdy, kto ma inne poglądy niż partia rządząca, to jest lewak niezależnie od systemu wartości?

Właśnie i teraz jest kolejna część odpowiedzi na twoje pierwsze pytanie. Czy to jest nienormalne. W tej chwili jest tak, że albo jesteś po tej stronie, albo po tamtej. Nie ma czegoś po środku. A wiesz, jaka jest prawda? Nienormalne, a bardzo powszechne, jest teraz takie ocenianie ludzi. Czy na przykład jak lubię hokeja, to czy to oznacza, że nie lubię siatkówki? Nie. Albo odwrotnie, jak nie lubię hokeja, to znaczy, że lubię siatkówkę, tak? 

Jak lubisz czerwony, to znaczy że nie lubisz czarnego, i tak dalej można mnożyć tą ciekawostkę intelektualną.

W Polsce teraz jest takie myślenie - jesteś za PIS, to jesteś okej. Nie jesteś za PIS, to znaczy, że lubisz drugą stronę. Nikt nie bierze pod uwagę na przykład, że może ja mam w dupie i jednych i drugich. A tak może być. Wiesz, kiedy jest nienormalnie? Kiedy straci się ten środek. Ktoś kiedyś powiedział, że prawda leży po środku. Ale ktoś jeszcze mądrzejszy powiedział, że prawda nie leży po środku – czasem po lewej stronie, czasem po prawej, a czasem po środku. Prawda leży tam, gdzie leży. I wtedy jest normalnie, jeżeli masz środek, lewą stronę i prawą stronę, a jeżeli nie masz środka, tylko masz albo lewo albo prawo, to już nie jest normalnie. Bo na przykład ty mi powiesz idziemy w lewo, a ja powiem nie – czy to od razu oznacza, że idziemy w prawo? Nie, bo jeszcze możemy pójść prosto. 

Albo się cofnąć. 

Albo się cofnąć, właśnie. A w Polsce to się popieprzyło. Zrobiły się dwa plemiona. Żyjemy w XXI wieku, a wracamy do wojen plemiennych.

Zbliża się nowy rok. Tak na zakończenie naszej rozmowy – czego życzyłbyś Polakom? 

Żeby siadając do stołu, gdziekolwiek, przy wódce czy nie przy wódce, nauczyli się ze sobą rozmawiać. Tego bym życzył wszystkim Polakom. Tym, którzy potrafią rozmawiać, potrafią słuchać, życzyłbym, żeby umieli tym zarazić innych. Natomiast tym, którzy nie potrafią słuchać ani dyskutować, życzyłbym, żeby się nauczyli.

A z drugiej strony życzę wszystkim uśmiechu, radości i tego, żebyśmy wreszcie byli zadowoleni ze swojego życia, szczerze i uczciwie. Żeby każdy powiedział: cieszę się, że żyję w tych czasach; cieszę się, że żyję w tym kraju; cieszę się, że żyję w tym otoczeniu i w takim towarzystwie. Tego życzę wszystkim na 2020 rok. Życzę również wiele zdrowia, bo żyjąc już pięć dekad, wiem że to jest najważniejsza rzecz. Bez tego nic by się nie udało, nawet ta rozmowa. Więc życzę przede wszystkim zdrowia i radości. 

Współpraca: Agata Zając

FOT. WOJCIECH SKULIMOWSKI