Co można zwiedzić w Legnicy? Renesansowa kamienica z piastowskimi herbami

Przechadzając się po centrum miasta, polecamy na chwilę zatrzymać się przy tzw. "Kamienicach śledziowych". Warta uwagi jest nie tylko ich renesansowa architektura, lecz także znajdujące się na nich sgraffito z wizerunkami m.in. książęcych herbów.

Choć budowę zachowanych do dziś mieszczańskich kamieniczek datuje się na początek XVI wieku, to historia tego miejsca sięga jeszcze średniowiecza. To właśnie tej epoce budynek zawdzięcza nazwę "kramów śledziowych". Nawiązuje ona do sprzedaży w tym miejscu ryb i innej żywności. Renesansowe kamienice powstały więc na fundamentach gotyckiej zabudowy, której pozostałości można się doszukać w ich najniższych kondygnacjach. Dwie pierwsze do dziś zachowały renesansowy charakter, cztery kolejne zostały odrestaurowane w okolicach XVIII i XIX w stylu klasycystycznym. Dwie środkowe kamieniczki są ponadto ozdobione sgraffito z II połowy XVI wieku. Co one przedstawiają?

Zdjęcie: sgraffito z "Kamienic śledziowych" z tarczą herbową księstwa legnicko-brzeskiego w klejnocie. 

Otóż, zaczynając od kamieniczki po lewej stronie, w jej centralnym punkcie, zobaczyć można medalion z tarczą herbową księstwa legnicko-brzeskiego (z motywem orła piastowskiego i szachownicy) zwieńczoną klejnotem. Po bokach herbu znajdują się dwa kolejne medaliony. Pierwszy (na lewo od tarczy) przedstawia uzbrojonego mężczyznę, którego wzrok skupiony jest w kierunku tarczy. Jest on ubrany w pancerz, na głowie ma hełm z podniesioną przyłbicą, a w ręku dzierży jakąś broń. Natomiast na medalionie z drugiej strony widnieje postać kobiety w czepcu, której wzrok również podąża w kierunku tarczy.  Niestety ciężko dziś stwierdzić jednoznacznie, co to są za postacie. Niektórzy historycy doszukują się w nich legnickich książąt Piastowskich, wskakując m.in. Henryka IX i Zofię Hohenzollern. Jednak nie do końca jest zrozumiałe, czemu mieszczanie mieliby na swoich domach zamieszczać wizerunki pary książęcej? Być może są to postacie fikcyjne, typowo dekoracyjne? A może są to mieszczanie, a uzbrojony mężczyzna nawiązuje do obowiązku obrony przez cechy murów miejskich?  Trudno to jednoznacznie stwierdzić.

O wiele łatwiej rozszyfrować trzy medaliony na kamienicy obok.  W centralnym punkcie ponownie zamieszczono tarczę herbową księstwa legnicko-brzeskiego, tylko z tą różnicą, że nie ma ona żadnych dodatkowych zdobień (np. klejnotu). Na lewo natomiast można odnaleźć tarczę księstwa legnickiego z orłem piastowskim. Z kolei medalion na prawo zawiera tarczę herbową z szachownicą, która jest motywem księstwa brzeskiego. Jednak szachownica z tego medalionu różni się od wzoru brzeskiego. Otóż tarcza herbowa księstwa brzeskiego zawiera szachownice z 18 polami, a ta posiada 34 pól.  To dziwne, bo taka tarcza nie jest znana dzisiejszej heraldyce, zaś w innych  miejscach sgraffito tarcza księstwa brzeskiego jest dokładnie odwzorowana.

Kluczem do rozwiązania tej zagadki może być jeszcze jedna ciekawostka. Otóż XVI w. sgraffito w wyniki dawnej renowacji budynku zostało zakryte tynkiem. Dzieło sztuki zostało na nowo odkryte w 1934 r. W tym czasie miała miejsce także jego restauracja, podczas której mogło dojść do zniekształcenie pierwotnego wizerunku tarczy herbowej.

W ramach ciekawostek warto także przypomnieć, że Legnica może poszczycić się największym zbiorem dekoracji sgraffitowych na Dolnym Śląsku. Kolejny ciekawy okaz można znaleźć na sąsiadującym z śledziówkami Domem pod Przepiórczym Koszem.

Zdjęcia: kamienice śledziowe. FOT. ANDRZEJ TRZECIAK